การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อคืออะไร?
การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชคือเทคนิคที่ใช้ในการเพาะเลี้ยงเซลล์พืช เนื้อเยื่อ หรืออวัยวะของพืช ในสภาพแวดล้อมที่ถูกควบคุมและปราศจากเชื้อ
ในการเพาะปลูกพืชเชิงเดี่ยวขนาดใหญ่ การรักษาสุขภาพของพืชอาจเป็นความท้าทายที่ต่อเนื่อง เชื้อสาเหตุโรค เช่น ไวรัส แบคทีเรีย และเชื้อรา ก่อให้เกิดความเสี่ยงอย่างมากต่อพืชผล มักนำไปสู่การระบาดของโรคที่สร้างความเสียหายต่อทั้งแปลงการเพาะปลูกได้ วิธีการขยายพันธุ์แบบดั้งเดิมอาจเผยแพร่เชื้อเหล่านี้โดยไม่ตั้งใจ ส่งผลให้เกิดวงจรของการเจริญเติบโตที่ไม่แข็งแรงและความมีชีวิตชีวาของพืชที่ลดลง
ทางออกในการป้องกันโรคตั้งแต่ต้นทางคือการใช้การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชสำหรับการฟื้นฟูแม่พันธุ์และการปักชำ
กระบวนการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช
การคัดเลือกชิ้นส่วนเนื้อเยื่อ (Explant Selection)
ชิ้นส่วนเล็ก ๆ ของเนื้อเยื่อพืชที่เรียกว่า เอ็กซ์แพลนท์ (explant) จะถูกนำมาจากพืชแม่ ซึ่งอาจเป็นใบ ลำต้น หรือรากก็ได้
การฆ่าเชื้อ (Sterilization)
ชิ้นเนื้อเยื่อ (explant) จะถูกฆ่าเชื้อด้วยสารทำความสะอาดเพื่อกำจัดจุลินทรีย์ทุกชนิด เพื่อให้มั่นใจว่าสภาพแวดล้อมในการเพาะเลี้ยงปราศจากเชื้อ
การเตรียมอาหารเลี้ยง (Culture Medium Preparation)
มีการเตรียมอาหารเลี้ยงที่อุดมด้วยสารอาหาร (มักอยู่ในรูปแบบวุ้นอะการ์) ซึ่งประกอบด้วยธาตุอาหารที่จำเป็น วิตามิน ฮอร์โมนพืช (เช่น ออกซินและไซโทไคนิน) และน้ำตาล เพื่อกระตุ้นการเจริญเติบโต
การเกิดแคลลัส (Callus Formation)
อ็กซ์แพลนท์จะถูกวางลงบนอาหารเลี้ยง ซึ่งอาจก่อให้เกิดก้อนเซลล์ที่ยังไม่จำแนกหน้าที่ เรียกว่า แคลลัส (callus) จากนั้นสามารถถูกกระตุ้นให้พัฒนาเป็นราก ลำต้น หรือทั้งสองอย่าง ขั้นตอนนี้ไม่ได้ใช้ในทุกเทคนิค แต่ถือว่าพบได้บ่อย
การฟื้นฟู (Regeneration)
ด้วยการผสมผสานของฮอร์โมนพืชที่เหมาะสม แคลลัสสามารถถูกกระตุ้นให้พัฒนาราก ลำต้น หรือแม้กระทั่งทั้งต้นพืชได้
การปรับสภาพให้คุ้นชิน Acclimatization
เมื่อพืชอ่อนเจริญเติบโตขึ้นแล้ว จะถูกย้ายออกจากอาหารเลี้ยงอย่างระมัดระวัง และค่อย ๆ ปรับเข้าสู่ดินหรือสภาพการปลูกอื่น ๆ เพื่อให้พืชปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมตามธรรมชาติได้